نگاهی به دعای مشهور گمنام
تاریخ انتشار: ۷ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۰۸۷۶۰۳
سید علی اصغر حسینی به مناسبت روز عرفه اظهار داشت: بسیاری از شیعیان، فقط دعای عرفه امام حسین (ع) را در روز نهم ذیحجه یعنی روز عرفه آن را میخوانند. نزدیکی ایام عرفه با روزهای محرم، باعث شده تا طبق عرف مذهبی جامعه شیعی، متمایل به امام حسین (ع) و هر آنچه که مرتبط با آن حضرت است، شوند و همین موضوع عاملی شده تا ارتباط میان عرفه و سیدالشهدا (ع) بیشتر شناخته شود، اما اگر بدانیم که در سخنان و آثار بزرگانی مانند مقام معظم رهبری و آیت الله العظمی عبدالله جوادی آملی، چه نسبتی میان عرفه امام حسین (ع) و دعای عرفه امام سجاد (ع) بیان شده است، بهتر میتوان جایگاه این دو دعا و نسبت میان این دو معارف والا را با یکدیگر دانست؛ نسبتی که نباید از آن غفلت کرد تا بایستهها و دانستههای هر دو معارف را بهتر درک کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
نگاهی کوتاه به مضامین دعای عرفه امام حسین (ع)
وی افزود: دعای عرفه امام حسین (ع) در روز عرفه در سرزمین عرفات و در کنار کوه جبل الرحمه در حالت مناجات با خدا بیان شده و توسط ناقلان، نگاشته و نقل شده است. این دعا از مضامین بسیار والایی برخوردار است، ولی مهمترین و پرکاربردترین محور مطرح شده در این دعاء، محور خداشناسی است که شامل مولفههای صفات و افعال خدا، احکام الهی، اسماء خدا و شعائر الهی است.
این کارشناس صحیفه سجادیه ادامه داد: سایر محورهای دعا به ترتیب فراوانی شامل انسان شناسی، راهنما شناسی، هستی شناسی و معادشناسی و همچنین محور انسان شناسی شامل نیازهای انسان، ویژگیهای انسان، شناخت ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی انسان است. همچنین محور راهنماشناسی در این دعا شامل پیامبر شناسی، امام شناسی و قرآن شناسی است و محور هستی شناسی نیز شامل ویژگیهای جهان، ویژگی مخلوقات، فرشتگان و پدیده شناسی استخراج شده است.
وی افزود: نگاهی اجمالی به این دعا نشان میدهد که بیشترین موضوعات مطرح شده در این دعا به محورهای خداشناسی، انسان شناسی و راهنماشناسی و زیرشاخههای مرتبط به آن بازمی گردد. موضوعات مرتبط با خداشناسی حدود نیمی از محتوای این دعا را به خود اختصاص داده که شامل مباحثی مانند افعال، صفات، اسماء و احکام خدا است.
به گفته حسینی، انسان شناسی نیز بعد از خداشناسی بیشترین بخش را در دعـای عـرفه به خـود اختصاص داده و شامل مؤلفه هایی، چون بررسی جنبههای مادی و ابعاد معنوی انسان، تشریح نیازها و ویژگیهای او همچنین درخواستهای امام از خدا درباره انسان است که بـه سه بخش نیازهای معنوی، نیازهای مادی و نیازهای روانی قابل تقسیم است.
نگاهی کوتاه به بلندترین دعای صحیفه سجادیه
حسینی گفت: دعای عرفه امام سجاد (ع)، چهل و هفتمین دعای صحیفه سجادیه و بلندترین دعای این کتاب است و برخی آن را مشهور گمنام نامیده اند. اگر چه این کتاب در جوامع شیعی و غیر شیعی، شناخته شده است، اما در طول تاریخ، این کتاب و مضامین و معارف بلند آن هیچ گاه مورد توجه جدی قرار نگرفته است.
وی اضافه کرد: محورهای دعای چهل و هفتم، شامل دعاهایی، چون خداشناسی، معرفت شناسی، امام شناسی و انسان شناسی است و سیدالساجدین در این دعای شریف به مناسبتهای گوناگون، از برخی از اسمای الهی نام میبرد. امام شناسی نیز دومین محور اساسی در دعای عرفه امام سجاد (ع) است و معرفی ویژگیها و جایگاه امام در نظام خلقت بخشهایی از این دعاست که در واقع کلیدیترین معارف سیاسی را در زمان حکومت جابر اموی و بعد از واقعه عاشورا، به دینداران شناسانده است.
این کارشناس مذهبی افزود: ویژگیهای امام، به عنوان جانشین بر حق رسول خدا (ص) در این دعا این گونه به بیان مختلف تشریح شده تا راه نورانی اهل بیت (ع) بر همگان برای همیشه روشن بماند.
تفسیر دعای عرفه امام حسین (ع)
حسینی ادامه داد: به گمان بسیاری از مورخان، امام سجاد (ع) در هنگام خواندن دعای عرفه در صحرای عرفات در کنار پدر خویش بوده و شاهد این مراسم عرفانی سیاسی بوده است. از سویی باید دانست که در منابع روایی، چهار دعای عرفه از امام سجاد (ع) نقل شده که تنها یک دعای آن، ویژگی بیان، نگارش و گواهی سه معصوم (ع) را در سند خود دارد و این همان دعای عرفه نقل شده در صحیفه سجادیه است.
وی افزود: آیت الله عبدالله جوادی آملی در مورد اهمیت صحیفه سجادیه و نسبت آن با ادعیه اهل بیت (ع)، از جمله مناجات شعبانیه و دعای عرفه امام حسین (ع) معتقد است آنچه در مناجات شعبانیه حضرت امیر (ع) آمده و همچنین در دعای نورانی عرفه امام حسین (ع) آمده، در واقع امام سجاد (ع) به منزله مفسر و شارح این مناجاتها و ادعیه، صحیفه سجادیه را سامان بخشید و بسیاری از بیانات نورانی آن حضرت در صحیفه سجادیه به برکت تفسیر و شرح مناجات شعبانیه است و بخشی از ادعیه آن حضرت به منزله تفسیر دعای نورانی عرفه سیدالشهدا (ع) است.
حسینی اضافه کرد: مقام معظم رهبری در تشریح نسبت میان دعای عرفه امام حسین (ع) و امام سجاد (ع) فرمود «من یک وقت این دو دعا را با هم مقایسه میکردم؛ اوّل دعای امام حسین را میخواندم، بعد دعای صحیفه سجّادیه را. مکرّر به نظر من این طور رسیده است که دعای حضرت سجّاد، مثل شرح دعای عرفه است. آن، متن است؛ این، شرح است. آن، اصل است؛ این، فرع است. دعای عرفه، دعای عجیبی است» یا در بیاناتی در جمع فرماندهان سپاه و بسیج فرمود «دعای امام سجّاد (ع) در روز عرفه، مثل شرح دعای امام حسین (ع) است؛ گویی این پسر یک ذیلی، تعلیقی، تبیین و شرحی برای کلمات پدر در ذیل دعا و با زبان دعا نوشته؛ هر کدام یک طعمی دارد.»
صبح عرفه دعای امام سجاد (ع) را بخوانیم و عصر دعای امام حسین (ع)
وی افزود:، اما روش مناسب برای خواندن این دو دعا را میتوان در کتاب سجادههای سلوک نوشته مرحوم آیت الله محمدتقی مصباح یزدی یافت، ایشان مینویسد «دعای امام زینالعابدین (ع) در روز عرفه نیز از غرر ادعیه به شمار میآید و دارای چنان مضامین عالی و عظمتی است که انسان را مبهوت میسازد و آن تعابیر زیبا همراه با ترتیب و نظم خاص، تنها از امام معصوم قابل انشاست. جا دارد که صبح روز عرفه، دعای عرفه امام سجاد (ع) را بخوانیم و عصر عرفه، دعای عرفه امام حسین (ع) را»؛ بدون شک خواندن این دو دعا، با نگاهی به مضامین مشترک هر دو، افقهای جدیدی از شاخت خداوند و انسان در پیش چشم همگان روشن میکند.
مهدویت و نقطه کمال سیر انسانی در دعای امام سجاد (ع)
این کارشناس صحیفه سجادیه گفت: عرفه به معنای شناخت است و روز عرفه را باید روز شناخت دانست، روزی که باید در کنار دعا و اعمال مرتبط با آن روز، بیشتر از هر چیز به عنوان روز شناختن و درک کردن و به بیان دینی روز عرفان نامیده شود. دعای عرفه امام سجاد (ع) که به عنوان دعای چهل و هفتم در دعاهای کتاب صحیفه سجادیه آمده، دعایی است که هم باید خواندن آن در روز عرفه در جامعه توسعه یابد و هم معارف آن در جامعه شناخته شود.
وی افزود: معارفی که هم خداوند و نسبت او با انسان را آشکار میکند و هم آینده جهان را به همگان نشان میدهد، نگاهی به گذشته انسان با تاکید بر درخواست عفوها و بیان حاجت ها، همراه با بیان سرنوشت جهان با نگاهی به حکومتها و حاکمیتها و در نهایت رساندن انسان به موضوع مهدویت و حاکمیت الهی در دعای عرفه امام سجاد (ع) ترسیم یک مسیر راه برای رساندن آدمی به نقطه کمال سیر انسانی است.
ویژگی های، ولی خدا در دعای امام سجاد (ع)
حسینی گفت: در نگاه دینی، حاکمیت تنها در اختیار خداست و تنها اوست که حاکم بر موجودات بوده و تنها حکم و دستور اوست که برای همه انسانها جاری است، بسیاری از این جملات، معنای قهاریت و غلبه دارد؛ به این معنا که انسان و غیر انسان در هر حالی، هیچ کاری و اقدامی نمیتواند انجام دهد، مگر آنکه به اذن خدا باشد، اما معنای دیگر این جملات این است که تنها کسی که انسان باید او را حاکم بر خویش بداند و فقط حاکمیت او را بر زندگی خویش بپذیرد، تنها خداوند است و اگر آدمی، حاکمیت فرامین هر شخص دیگری، مانند نبی یا وصی یا حتی پدر و مادر خویش را بر خویش میپذیرد، تنها به واسطه حق حاکمیت خداوند بر انسان و اذن و اجازه او برای پذیرش فرامین شخص دیگری است.
وی افزود: بنابراین تنها شخصی که، ولی خداوند است، حق حاکمیت و ولایت بر انسان را دارد و هرکس به این، ولی خدا و اوصاف و ویژگیهای او نزدیکتر باشد، او بیشتر از هر کس دیگری این حق را داراست که بر انسان ها، حاکمیت داشته باشد، اما این محور اساسی در زندگی انسانی، در زمان امام سجاد (ع) به فراموشی سپرده شد، همانگونه که در هر زمانی ممکن است این فراموشی حاصل شود. امام سجاد (ع) در دعای عرفه خویش، اوصافی را برای شناساندن، ولی خدا بیان میکند تا همگان، در همه عصرها بدانند چه کسانی حق حاکمیت دارنند.
این پژوهشگر مذهبی با اشاره به بخش دوم دعای روز عرفه امام سجاد (ع) گفت: زین العابدین (ع) اینگونه به درگاه الهی عرضه میدارد «پروردگارا! بر پاکیزهتران از اهل بیت او درود فرست، اهل بیتی که برای اجرای فرمانت انتخاب کردی و آنان را خزانهداران دانشت و حافظان دینت و جانشینانت در زمینت و حجّتهایت بر بندگانت قرار دادی؛ و آنان را به ارادهات، از پلیدی و آلودگی به طور کامل پاک کردی؛ و وجود مبارکشان را وسیلهای به سوی خود و راه مستقیمت به جانب بهشتت، قرار دادی.» یا «توای خداوند! اهل بیت (ع) را انتخاب کردی، چون پس دیگران حق انتخاب نداری، چون حقی بر ولایت و حاکمیت ندارند و آنها را خزانه دار علمت و حافظان دینت و خلفای خودت و حجت بر بندگانت و با اراده خودت آنان را پاک و مطهر قرار دادی تا وسیله حرکت به سوی سعادت و راهنمای انسان به سوی بهشت باشند.»
جهاد تبینن برای تشریح باورهای دینی
وی افزود: حضرت سجاد (ع) هشت بار به صورت مستقیم از ضمیر تو استفاده میکند تا نشان دهد که هر وصفی در مورد اهل بیت (ع) آمده از جانب خدا اعطا شده است و هر کسی که فاقد این اوصاف باشد، حقی بر سرنوشت انسانها ندارد. بیان این جملات در دوران فشار اموی و بعد از فاجعه کربلا، نمادی از جهاد تبیین برای تشریح حقیقتهای دینی و باورهای شیعی در هر عصر و در دوران کنونی غیبت نیز هست و تنها افرادی حق حاکمیت دارند که نسبتی واقعی و حقیقی با اهل بیت (ع) داشته باشند و به صورت نائبان آن حضرات، ولایت بر مردمان را بر عهده بگیرند، ولایتی که در طول هزار و ۲۰۰ سال گذشته، گاه در قامت یک مرجع تقلید و زمانی در هویت یک، ولی فقیه خود را نمایان کرد، اما مسیر کمال انسان و جهان، هیچ گاه بی نیاز از یک امام نیست، شخصیتی که "انتخاب شده" خداوند برای هدایت آدمیان باشد.
حسینی ادامه داد: ویژگیهایی که در فرازهای ۶۰ تا ۶۵ برای شناسناندن امام هر عصر و وظایف انسان نسبت به این امام بیان شده، بی نیاز از هر توضیحی است؛ خدایا! تو در هر زمان، دینت را به وجود امامی یاری دادی، امامی که او را نشانهای برای بندگانت جهت یافتن راه حق و مشعلی فروزان در سرزمینهایت برپا داشتی؛ پس از آنکه رشته ارتباطش را به رشته ارتباط خود پیوند دادی و او را سبب دستیابی به خشنودیات قرار دادی و طاعتش را واجب و از نافرمانیاش بیم دادی و مردم را به فرمان بردن از دستوراتش و باز ایستادن از نهیاش و پیشی نجستن بر حضرتش و پس نماندن از وجود مقدّسش، دستور دادی.
وظایف منتظران ظهور در دعای امام سجاد (ع)
وی افزود:با یک بار بازخوانی این دعا، هم اوصاف امام زمان (عج) و هم وظایف منتظران در دوران غیبت آشکار میشود، منتظرانی که در انتظار خویش صادق و در انجام وظایف خود کوشا هستند تا لایق دعای امام سجاد (ع) باشند که خداوند بر منتظران درود فرستد و کارهای آنها را سامان بخشد! اما انسان منتظر، در زمان غیبت و در همیشه خویش، نباید وظایف خود را فراموش کند. او باید خوب بداند که چه باید بکند و باید تلاش کند تا این دانستهها را به بهترین روش انجام دهد.
نحوه تعامل با دشمن در دعای عرفه
حسینی گفت: امام سجاد (ع) در بندهای مختلف بخش سوم دعای عرفه از فراز ۱۰۵ به بعد عرضه میدارد «مرا از گردابهای فتنه نجات بده. بین من و دشمنانت که مرا گمراه میکنند، فاصله بیانداز... و از سرزنش دشمنان دور کن، یعنی کاری نکنم که به نفع دشمنانت باشد و موجب شادی او و مذمت او نسبت به خودم شود، .. و مرا ابزار انتقام از دشمنانت قرار بده؛ و مرا از هر شک و شبههای دور کن ... مرا از هر آنچه در دست فاسقان است بی نیاز کن و و مرا پشتیبان ستمکاران و دستیار و یاور آنان برای نابود کردن قرآنت قرار مده» در واقع آموزشهای حضرت برای نحوه تعامل با دشمنان در مسیر راهی است که تنها ابزار تحقق عمومی و همگانی آن در جامعه، تشکیل حکومت اسلامی و مهمترین نیاز آن قدرتمندی براساس موازین دینی و عقلی است.
منبع: ايرنا
باشگاه خبرنگاران جوان وبگردی وبگردیمنبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: دعای عرفه امام حسین روز عرفه دعای عرفه امام حسین دعای عرفه امام سجاد دعای امام سجاد صحیفه سجادیه دعای عرفه انسان شناسی روز عرفه دو دعا حق حاکمیت قرار دادی ویژگی ها نیاز ها اهل بیت ولی خدا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۰۸۷۶۰۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۳ عامل مهم در شکلگیری شخصیت محمدرضا سنگری
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، حجتالاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در آیین نکوداشت ادیب دزفول دکتر محمدرضا سنگری که شامگاه پنجشنبه ۱۳ اردیبهشت ماه در حسینیه ثارالله دزفول برگزار شد، ضمن تبریک هفته معلم گفت: خدا را شاکرم که این نشست حکمت بنیاد برگزار شد تا از اندیشمندی متفکر، ادیبی متخلق، فرزند دیار مقاومت؛ دکتر محمدرضا سنگری تکریم کنیم تا با این تکریم، یک حرکت تمدنی داشته باشیم. باید بگویم شاید بیش از یک سال از ایشان خواهش میشد که این مجلس تکریم را بپذیرند و ایشان نمیپذیرفت. عرض کردم این تکریم فقط تکریم شما نیست، تکریم علم و ادب است. از کارهای تمدنی است که نسل جوان و نوجوان از آن درس میگیرند.
وی اظهار کرد: همه شما آقای دکتر سنگری را میشناسید و از وعظ و منبر ایشان بهره میبرید. بیش از نیم قرن در ترویج معارف اسلامی و عاشورایی تلاش میکند. مداحان و ذاکران کشور بهویژه استان خوزستان از اشعار و آثار ادبی ایشان بهره بردهاند. اهل جبهه و جنگ بود. فرماندهان و رزمندگان از دانش او درس میگرفتند. یک شخصیت فعال فرهنگی از قبل از انقلاب بود. با گروه منصورون ارتباط داشت، بهویژه با شهید حجتالاسلام سبحانی که تأثیری خاصی بر شخصیت ایشان گذاشت.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: معلم و مدرس آموزش و پرورش و دانشگاههای مختلف بوده و هست. مؤلف کتب درسی زبان و ادبیات فارسی، فعال مطبوعاتی و مؤلف دهها کتاب و عاشوراپژوهی و تبیینگر ادبیات انقلاب و ادبیات پایداری و در رأس همه اینا ولایتمداری است.
استاد خسروپناه گفت: گوشهای از دستاوردهای این عالم را عرض کردم، اما سؤال مهم اینجا مطرح است که چه اتفاقی میافتد که استاد سنگری شکل میگیرد؟ بی تردید عواملی نقش دارد. سه عامل مهم را نام میبرم که در ساخت هویت و شخصیت دکتر سنگری مؤثر بوده و میتوانند برای ما نیز نقشآفرین باشند.
وی ادامه داد: عامل اول تربیت خانوادگی است. انسانی که بر سر سفره پدر و مادری متدین که رعایت حلال و حرام کنند و با عالمان زمانه خود ارتباط داشته باشد، این چنین پرورش مییابد. استاد سنگری فرزند استاد حاج غلامحسین سنگری است که افتخار داشتم دو، سه سالی در معیت ایشان از محضر آیتالله مدرسیان در مدرسه آیتالله معزی بهره ببریم. مرحوم حاج غلامحسین سنگری که عمر بابرکت داشت، انسانی خلیق، معلمی دلسوز و متشرع بود. پدر و مادری اینگونه فرزندی مانند دکتر سنگری تربیت میکنند. تربیت خانوادگی اصل و اساس است. این خیلی مهم است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: عامل دوم، تعالی مسجدی است. آقای دکتر سنگری در مسجد رشد کرد. هم خود در مسجد رشد کرد و هم تعالی بخش اهل مسجد بود. مسجد را فراموش نکنید. بچههای خود را به مسجد رفتن تشویق کنیم. جلسات قرائت قرآن را که امتیاز ویژه شهرستان دزفول است، قدر بدانیم.
استاد خسروپناه گفت: عامل سوم فضیلتیافتگی در ساحت اخلاق و ادب است. این عنوان «ادیب دزفول» که برای این برنامه انتخاب شده، معمولاً در ذهن ما شخص شاعر و ادیب به معنی خوش سخن را میآورد. اما ادب، یک مفهوم بسیار متعالی است. اگر درست فهمیده باشم فرق ادب و اخلاق این است که اخلاق، ملکات فضیلتمحور درونی است. کسی که ملکه ویژگیهای مثبت و فضایل را داشته باشد، انسان متخلقی است، اما انسانی که این فضیت درونی را در ظاهر هم بروز میدهد؛ نه فقط خوش سخن باشد، خوش خلق هم باشد، حرمت دیگران را حفظ کند، نسبت به دیگران خوش نیت باشد، در این صورت انسان با ادبی است.
وی گفت: ادب یک رزق متعالی و نعمت الهی است. اگر کسی آن را نداشته باشد محروم است. به فرموده امیرالمؤمنین (ع) ادب، کمال انسان است. خداوند سبحان وقتی انبیا را معرفی میکند از آنها به ادب یاد میکند. معصوم میفرماید دوست دارم شعیان ما انسانهای عاقل، فهیم، فقیه، حلیم و ادیب، اهل مدارا، صبر و صدق باشند. ویژگی دکتر سنگری این است که این ادب هم در خوش کلامی او نمایان است و هم در خوش رفتاری او. این زاییده اخلاق است. ادب زاییده اخلاق است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: آقای دکتر سنگری بیش از ۵۰ جلد کتاب نوشته است، کتابی به اسم «آیینهدارن آفتاب» دارد که زیستنامه اصحاب امام حسین (ع) است. آقای دکتر سنگری در این کتاب روی چه ویژگیهایی از اصحاب امام دست گذاشته است؟ معرفت و فهم عمیق، آزادگی، تولی و تبری، صبوری، شجاعت و دلاوری، ایثار و پاکباری، شیفتگی به عبادت، غیرتمندی و صلابت، عزت و نفوذ ناپذیری، موقعیتشناسی و روشنگری. چرا آقای سنگری این مفاهیم را از اصحاب کشف میکند؟ عمده این ویژگیها فضایل است. چون این شخصیت، با عمق وجود دریافته اگر انسان فضیلت اخلاقی داشته باشد، یار امام میشود. در مقابل «آیینهشکنان» که نام کتاب دیگر او است، پژوهش تاریخی درباره شخصیتهایی است که مقابل امام حسین (ع) ایستادند. ویژگی اینها چیست؟ طمع، حرص، حرامخواری، رشوهگیری، جهل، حسادت، کینهتوزی، سنگدلی، خود بزرگبینی. همه اینها رذیلت است. یعنی ایشان در آثار عاشوراپژوهی خود به یک پیام اساسی اشاره دارد. آن پیام کلیدی این است فضایل اخلاقی، انسان را یار امام میکند و رذایل اخلاقی انسان را بار امام میکند.
انتهای پیام/